دانشگاه فروسی مشهد
دانشکده علوم اداری و اقتصادی
گروه حقوق
عنوان پایان نامه:
ضمانتاجرای تخلف از تعهدات منفی قراردادی (مطالعۀ تطبیقی در حقوق مدنی ایران و افغانستان)
استاد راهنما:
جناب آقای دکتر سید محمد مهدی قبولی درافشان
استاد مشاور:
جناب آقای دکتر سعید محسنی
فروردین ماه ۱۳۹۴
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
چکیده:
یکی از انواع تعهدات قراردادی، تعهدات ناظر به ترک فعل یا تعهدات منفی است. نظام حقوقی ایران و افغانستان این نوع از تعهدات را پذیرفته و در صورت نقض تعهد، ضمانتاجراهایی را نیز مقرر کرده است. حال این سؤال مطرح است که آیا ضمانتاجرای ناظر بر تعهدات منفی با ضمانتاجرای تعهدات مثبت در دو نظام حقوقی ایران و افغانستان متفاوت است یا خیر. در دو نظام حقوقی فوق، در ارتباط با ضمانتاجراهای تعهدات منفی باید گفت که نخستین ضمانتاجرای مقرر در حقوق ایران در صورت نقض تعهد، اجبار متعهد و در نظام حقوقی افغانستان، اجبار در کنار مطالبه فسخ عقد از دادگاه است. لیکن، تعهدات منفی، ویژگیهایی دارد که بر نوع ضمانتاجرا تأثیر میگذارد؛ بر اساس این پژوهش، اگر موضوع تعهد منفی ناظر به اعمال حقوقی باشد، در صورت نقض قرارداد و انجام آن، عمل مزبور غیرنافذ است و نیاز به اجازه متعهدله دارد. البته در حالتی که موضوع تعهد منفی عقد ازدواج باشد، نکاح مذکور صحیح و نافذ است. همچنین در تعهدات منفی مادی، متعهدله حق دارد تا ازاله آثار نقض تعهد را به علاوه اعمال جریمه مالی بخواهد. تعهد منفی، همیشه تعهد به نتیجه است، به همین جهت حتی در صورت نقض تعهد به دلیل قوۀ قاهره، حق فسخ یا مطالبۀ آن برای متعهدله ممکن است. لیکن احراز قوه قاهره و اکراه تام، متعهد را از بار پرداخت خسارت میرهاند. به علاوه خسارت ناشی از عدمالنفع در هر دو نظام حقوقی قابل مطالبه است. در خصوص عوامل معافکننده از اجرای تعهد، قابل ذکر است که ضرر سنگین ناشی از اجرای تعهد، می تواند متعهد را از اجرای تعهد خود معاف کند. به همین ترتیب، وجود حق حبس نیز می تواند سبب تأخیر در اجرا، یا معافیت دایم از اجرای تعهد منفی شود.
فهرست مطالب
مقدمه. ۱۱
الف ـ تبیین موضوع پژوهش. ۱۱
ب ـ ضرورت و اهمیت پژوهش. ۱۲
پ ـ پیشینه پژوهش. ۱۲
ت ـ سوالات پژوهش. ۱۳
ث ـ فرضیه های پژوهش. ۱۳
ج ـ نوع و روش پژوهش. ۱۴
چ ـ ساختار پژوهش. ۱۴
فصل مقدماتی ـ مبانی و مفاهیم.۱۵
مبحث نخست ـ مفهوم، ادله پذیرش و اوصاف تعهدات منفی ۱۶
گفتار نخست ـ مفهوم تعهد منفی و ادله پذیرش آن. ۱۶
بند نخست ـ مفهوم تعهد منفی ۱۶
بند دوم ـ ادلۀ پذیرش تعهدات منفی در حقوق ایران و افغانستان. ۱۷
گفتار دوم ـ اوصاف تعهدات منفی ۱۸
بند نخست ـ تعهد منفی؛ تعهدی به نتیجه. ۱۸
بند دوم ـ تعهد منفی؛ تعهدی مقید. ۱۹
مبحث دوم ـ انواع تعهد منفی و ارتباط آن با ارادۀ متعهد. ۲۰
گفتار نخست ـ انواع تعهد منفی ۲۰
گفتار دوم ـ رابطۀ تعهد منفی و اراده متعهد. ۲۲
مبحث سوم ـ وضعیت حقوقی عمل موضوع تعهد در صورت اجرای آن. ۲۳
گفتار نخست ـ وضعیت عمل مغایر با موضوع تعهد منفی مادی ۲۴
گفتار دوم ـ وضعیت عمل اعتباری مخالف با موضوع تعهد منفی اعتباری ۲۴
بند نخست ـ صحت. ۲۵
بند دوم ـ بطلان مطلق ۲۵
بند سوم ـ بطلان نسبی ۲۷
بند چهارم ـ عدم نفوذ یا قابلیت فسخ ۲۷
فصل نخست ـ ضمانتاجرای نخستین (اام متعهد و درخواست حق فسخ).۳۱
مبحث نخست ـ شرایط تحقق ضمانتاجرای نخستین و شیوه های اعمال آن. ۳۲
گفتار نخست ـ شرایط اعمال ضمانتاجرای نخستین ۳۲
بند نخست ـ فرارسیدن زمان اجرای تعهد. ۳۲
بند دوم ـ امکان اجرای تعهد. ۳۴
بند سوم ـ عدم استناد نقض تعهد به فعل متعهدله. ۳۷
گفتار دوم ـ شیوۀ اعمال ضمانتاجراها ۳۸
بند نخست ـ طرق اجبار متعهد. ۳۹
بند دوم ـ شرایط درخواست صدور حکم فسخ قرارداد و استثنائات آن. ۴۳
الف ـ شرایط حق درخواست صدور حکم فسخ ۴۳
ب ـ استثنائات وارد بر حق درخواست حکم فسخ ۴۴
مبحث دوم ـ استثنائات ضمانتاجرای نخستین ۴۵
گفتار نخست ـ استناد متعهد به وجود حق حبس. ۴۵
گفتار دوم ـ اجرای قاعدۀ لاضرر. ۵۰
گفتار سوم ـ تعهد به عدم نکاح ۵۴
فصل دوم ـ ضمانتاجرای ثانویه (حق فسخ یا مطالبۀ فسخ قرارداد)۵۹
مبحث نخست ـ شرایط اعمال حق فسخ یا مطالبۀ آن. ۶۰
گفتار نخست ـ عدم اجرای قرارداد. ۶۰
گفتار دوم ـ عدم امکان اجبار. ۶۳
بند نخست ـ وابستگی اجرای تعهد منفی به شخصیت متعهد. ۶۳
بند دوم ـ مرور زمان. ۶۴
مبحث دوم ـ موارد استثناء از جریان عادی ایجاد حق فسخ یا مطالبۀ آن. ۶۵
گفتار نخست ـ اامآور نبودن عقد منشأ تعهد. ۶۵
گفتار دوم ـ وجود شرط کیفری در قرارداد. ۶۶
گفتار سوم ـ استثنائات مصرح در قانون. ۶۸
فصل سوم ـ شرایط ایجاد حق جبران خسارت۷۰
مبحث نخست ـ نقض تعهد. ۷۱
گفتار نخست ـ نقض تعهدات صریح ۷۱
گفتار دوم ـ نقض تعهدات مرتبط با طبیعت قرارداد. ۷۲
مبحث دوم ـ ورود ضرر. ۷۵
